Lật tẩy những mánh khóe được sử dụng nhiều nhất trong ảo thuật.
Mỗi tiết mục ảo thuật là cả một quá trình tác động đến não bộ,
nhận thức của khán giả, đem lại những trải nghiệm vô cùng thú vị.
Các ảo thuật gia luôn làm cho chúng ta cảm thấy tiết mục của
họ thật nhẹ nhàng và dễ dàng. Nhưng kỳ thực, giống như múa ballet, đằng sau mỗi
tiết mục là cả một quá trình dàn dựng rất công phu mà không ai có thể nhận ra.
Tuy nhiên "ảo thuật" xét cho cùng là những
"mánh khóe" để đánh lừa nhận thức của con người. Và nay, hai nhà khoa
học thần kinh Susana Martinez-Conde và Stephen Macknik thuộc ĐH New York (Mỹ)
đã lật tẩy được cách các ảo thuật gia tác động lên não bộ của chúng ta như thế
nào.
Nghệ thuật đánh lạc hướng
Một trong những khả năng quan trọng nhất trong ảo thuật
chính là khả năng thu hút sự chú ý - hay còn gọi là đánh lạc hướng
(misdirection).
Đây là một khái niệm dễ bị hiểu nhầm. Khán giả thường tin rằng
ảo thuật gia đánh lạc hướng họ bằng một cử chỉ đặc biệt nào đó, nhưng điều này
là không đúng. Thay vào đó, họ bị đánh lạc hướng bởi những hiệu ứng ảo thuật,
và ở đây não bộ của người xem chính là "trợ thủ đắc lực" cho các ảo
thuật gia.
Tại sao ư? Não bộ của chúng ta chịu ảnh hưởng của cái gọi
là: điểm nhấn của sự chú ý (spotlight of attention). Trong đó, chúng ta sẽ thường
hướng sự chú ý đến một thứ gì đó nổi bật hơn. Nhưng đồng thời não bộ lúc này
cũng tự động "ức chế" các sự vật khác bằng cách so sánh với môi trường
xung quanh.
Điều này có nghĩa là các nhà ảo thuật chỉ cần hướng sự chú ý
của khán giả đến một vị trí nào đó trên sân khấu, và não bộ sẽ tự động làm tất
cả mọi thứ còn lại.
Màn ảo thuật làm biến mất đồng xu: nhà ảo thuật phải giữ đồng
xu bằng ngón cái. Khán giả nhìn thấy đồng xu ở tay phải, qua đó hình thành một
tín hiệu ở não bộ. Sau đó, tay trái tiếp cận và giả vờ như đã lấy đồng xu -
hành động đánh lạc hướng.
Và họ làm như vậy bằng cách nào? Susana tiết lộ một trong những
phương pháp hiệu quả nhất là thay đổi hướng nhìn của khán giả, và họ có rất nhiều
cách để điều khiển mắt người xem. Ví dụ như đặt câu hỏi: "Đây là quân bài
gì?", hoặc "đồng xu này sản xuất năm bao nhiêu?", kết hợp cùng
ngôn ngữ cử chỉ.
Đặc biệt, các ảo thuật gia cũng lợi dụng thứ gọi là hiệu ứng
đám đông. Ví dụ như khi nhìn thấy một đám đông đang ngước lên trời, người ta sẽ
không thể cưỡng lại được mong muốn nhìn theo.
Tay trái lúc này giả vờ như đã cầm lấy đồng xu, và tất cả đều
tin như vậy, do hành động này đã kích thích não bộ chú ý đến tay trái hơn. Kỳ
thực đồng xu vẫn ở trong tay phải.
Đồng thời, não bộ ức chế luôn các hình ảnh về tay phải. Do
đó, sự chú ý dành cho tay phải bị xao nhãng đi, và kết quả là không ai nhận ra
mánh khóe họ sử dụng.
Đánh lạc hướng bằng các yêu cầu
Nếu chỉ đơn giản là thay đổi ánh mắt, hướng nhìn, nhà ảo thuật
sẽ bị bắt bài nhanh chóng. Tuy nhiên, đó không phải là cách duy nhất để đánh lạch
hướng khán giả, mà thay vào đó là "chia nhỏ sự chú ý" của họ bằng những
yêu cầu nhỏ.
Với cách này, người xem sẽ tự động chú ý vào nơi ảo thuật
gia muốn, vì lúc này não bộ buộc phải thực hiện nhiều nhiệm vụ trong cùng một
lúc, qua đó giảm đi tính hiệu quả của nó.
Màn ảo thuật gồm 3 trái bóng và 3 cái cốc úp ngược. Trái
bóng được đặt lên trên đỉnh chiếc cốc, và bằng cách nào đó "chạy" vào
trong mà không ai hiểu tại sao.
Màn trình diễn này đã chia sự chú ý của "nạn nhân"
ra làm 3 phần, khiến họ khó lòng nhận ra mánh khóe.
Lợi dụng cảm xúc
Đánh vào yếu tố cảm xúc là một trong những mánh khóe của các
ảo thuật gia. Cảm xúc và sự chú ý vốn không ăn nhập gì với nhau, do đó nếu cảm
xúc tăng lên, sự chú ý sẽ giảm xuống. Đây cũng chính là lý do khiến lời khai của
nhân chứng thường được đánh giá là "kém tin cậy" và cần điều tra lại
kỹ càng.
Một số nhà ảo thuật lợi dụng cảm xúc sợ hãi, vì đây là lúc bộ
nhớ của con người hoạt động kém nhất. Có thể lấy ví dụ từ các tiết mục
"cưa người" đã từng làm mưa làm gió trên toàn thế giới.
Tuy nhiên, cảm xúc được đánh vào nhiều nhất lại là sự hài hước.
Johny Thompson - nhà ảo thuật gia nổi tiếng cho hay, khi khán giả cười thời
gian như ngừng lại, sự chú ý của họ theo đó cũng giảm đi.
